zondag 24 juni 2012

Sanskriet

Er wordt gevoetbald en dus is het feest. Het zou kunnen dat het Nederlands elftal daar anders over denkt, maar voor LinguaLog is het feest. Taalkundig gezien dan.
U verbaast zich misschien over de titel van deze column en het verband met voetballen zal u wellicht ontgaan. Maar zonder het voetbal was LinguaLog waarschijnlijk nooit bij het Sanskriet terechtgekomen.
Dat kwam zo.
Vanavond voetballen Engeland en Italië. Het Italiaanse woord voor voetbal is calcio. LinguaLog wilde uiteraard weten waar dat woord vandaan komt: natuurlijk uit het Latijn. Een calceus is een schoen, zaak opgelost. Calceus is afgeleid van calx. En toen kwam het probleem. Er zijn twee woorden calx. Het ene betekent kalk, het andere hiel/hak. Ze hebben etymologisch niets met elkaar te maken. Het scheikundige element calcium is afgeleid van de eerste betekenis; hoe de afleiding van de tweede betekenis is, heeft LinguaLog niet helemaal kunnen achterhalen. Het is maar goed dat Google gratis is, want er moest heel wat gezocht worden. En LinguaLogs bureau ligt inmiddels vol met woordenboeken. Gelukkig vond zij ten slotte dat de taalkundigen het ook niet precies weten.
Er bestaat samenhang met een Grieks woord λαξ (lax), dat met de voet betekent. En dat zou verwant zijn met een Sanskriet-stam kar- die verwonden/doden betekent.
Even tussendoor: Sanskriet is een oude Indo-Europese taal die ca. 500 voor Christus in India gesproken werd. Het was meer een cultuurtaal dan een volkstaal en de grote literatuur van India werd in het Sanskriet geschreven. Sanskriet wordt algemeen als dode taal beschouwd.
Hoe kar verwant kan zijn met lax en calx, weet LinguaLog niet, want zij kent geen Sanskriet, en de gevonden artikelen over die taal zijn zo geleerd dat ze zich niet met dit soort alledaagse woorden bezighouden.
Met een beetje fantasie kun je verband zien tussen de betekenis verwonden en het hedendaagse voetbal, waar er, behalve tegen de bal, ook uitbundig tegen andermans schenen geschopt wordt. Doden zijn er daarbij nog niet gevallen, voor zover LinguaLog weet, maar gewonden des te meer.
Ten slotte vond LinguaLog nog een, zij het onzekere, etymologie: het Griekse woord lax is misschien verwant met het Engelse leg.
En zo zijn we dan bij de wedstrijd van vanavond met een Italiaans woord dat ook een beetje Engels is.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten