Kruiden in de kroeg?

Ziezo, het is mei, de ijsheiligen zijn voorbij, en dus zal iedereen zijn vorstgevoelige kruiden, zoals basilicum, inmiddels wel geplant hebben.  

LinguaLog heeft ook een kruidentuintje en maakt een rondje langs de plantennamen.

Om te beginnen de al genoemde basilicum. Het woord is afgeleid van het Oudgriekse woord basileus, koning. Het heet ook wel koningskruid. De naam vindt zijn oorsprong waarschijnlijk in India, waar het een heilige plant was. In India heet de plant tulsi. Tulsi geldt als de incarnatie van de godin Lakshmi en symboliseert bescherming, gezondheid en vruchtbaarheid. Olie op basis van tulsi helpt bij koorts, hoesten, stress, artritis, depressies, huidinfecties, snijwondjes, hoofdpijn, keelpijn, ringworm, verkoudheid en insectensteken. Voorwaar een koningskruid! 

Tijm kenden de Grieken ook al. Het woord hangt samen met het Griekse woord voor offeren: tijm werd gebruikt bij het offeren vanwege de heerlijke geur die dan verspreid werd.

In de tuin van LinguaLog staat ook salie; de officiële naam is salvia officinalis. Salvia is afgeleid van het Latijnse werkwoord salvere, genezen.

Strikt genomen betekent officinalis hetzelfde.

Aan veel planten is door Linnaeus, die het taxonomische plantensysteem ontwikkeld heeft, de term officinalis toegevoegd. Het gaat hierbij om geneeskrachtige kruiden. In vroeger tijden werden, bij gebrek aan een farmaceutische industrie, kruiden als geneesmiddelen gebruikt. Er was onder de mensen (vooral de vrouwen) een enorme kennis van de eigenschappen van kruiden.

De oorspronkelijke vorm van het woord was opificina, werkplaats. Later verwees het naar een opslagplaats in een klooster, toen naar een opslagplaats van kruiden en ten slotte naar een apotheek.

In België komt officine nog steeds voor als woord voor apotheek.

Het woord apotheek heeft in Spanje trouwens nog een interessante ontwikkeling doorgemaakt: het woord bodega is ervan afgeleid. Bij apotheek heeft de eerste lettergreep geen klemtoon, en in zulke gevallen kan die lettergreep komen te vervallen. Verder zijn de p en de b verwante letters (lipklanken), net als de th en de d (tandklanken) en de k en de g (keelklanken): dan is de overgang van apotheek naar bodega niet moeilijk. Een bodega was oorspronkelijk een opslagplaats voor wijn en vandaar vond er een verschuiving plaats naar wijnhuis, kroeg. Bodega betekent in het Spaans trouwens nog steeds magazijn.

¡Salud!

Albert Heijn en de evolutie

Welke bioloog kan Albert Heijn een lesje evolutie geven?

Ik verkeer in de gelukkige omstandigheid dat ik een winkel in de buurt heb waar ze een zelfscan hebben. Reuze handig, maar je moet wel weer etiketten op je fruit en groente plakken. Op die plakkertjes verschijnt bij appels de tekst: AH Elstar gelegd. Bij peren idem dito.

Hoezo gelegd?

Ik ben een beetje gaan fantaseren wat Appie daarmee bedoelt. De appels liggen in van die kartonnen kuiltjes. Daar zijn ze vast niet handmatig in gelegd, want als dat met al die miljoenen appels in Nederland zo gaat, moeten we weer terug naar de werkvoorziening van de vorige crisistijd. En als Wilders zijn zin krijgt, is er straks niemand meer die appels in kuiltjes kan leggen, en daarop moet je anticiperen.

Dat kan het dus niet zijn.

Dan kom ik toch op de evolutie. Zou Albert Heijn bedoelen dat ze een speciaal kippenras hebben dat fruit legt? Klinkt onwaarschijnlijk, maar weten wij veel wat er in die legbatterijen gebeurt? Daar kunnen de kippen niet naar buiten kijken en wij dus niet naar binnen.

Albert Heijn heeft ook heel speciale kaas. Laatst hoorde ik uit de mond van een personeelslid dat er 's avonds een worp kaas zou arriveren. Ja, dat was toch echt zo, zeiden ze me. Nee, ze wisten niet of er speciale koeien zijn waarbij er van die mooie ronde edammertjes uit de uiers komen. Waarschijnlijk wel, want Albert Heijn voert een supermarktoorlog, en als ze die kaas niet meer hoeven te maken, scheelt dat een hoop geld. 

Ze hadden ook peren van het ras Forelle. Dat was trouwens vorig jaar, en ik heb ze sindsdien niet meer bij het fruit zien liggen. Of zijn ze intussen naar de visafdeling verplaatst? Toch benieuwd of er ook forellen van het ras Peer zijn.

Kortom: Albert Heijn kan wel een lesje evolutieleer gebruiken. Want ik wil appels die gewoon aan de boom groeien en ik lust geen peren die uit het water opgevist zijn.

Wie helpt?

Charles Pomme in het Elysium?

LinguaLog is de afgelopen week in Parijs geweest en heeft daar weer allerlei interessante dingen beleefd.

Parijs bestond al in de Romeinse tijd en heette toen Lutetia. Die naam is mogelijk afgeleid van het Indo-Europese/Latijnse woord lutum, dat modder betekent. Het kan een verwijzing zijn naar de moerassige omgeving. De regio werd bewoond door de Parisii, een Keltische stam, waarvan de latere naam afgeleid werd: civitas Parisiorum, stad van de Parisii.

Het moet LinguaLog van het hart dat de stad haar klassieken beter kent dan Nederland. Waar vinden we buiten Rome immers een Champ de Mars: het Marsveld was de plaats waar de zegevierende legers zich verzamelden voor hun triomftocht.

Dé grote boulevard in Parijs is de Champs Élysées. Ook hier heeft men leentjebuur gespeeld bij de Romeinen. Volgens het antieke geloof ging de ziel van de mens na de dood naar de Onderwereld. De onderwereld was georganiseerd als een echte staat. Hades of Pluto heerste er en de politie werd gevormd door Cerberus, de driekoppige hond die de toegang bewaakte. Er waren allerlei afdelingen, bijvoorbeeld voor jonggestorvenen, voor vrouwen die door een ongelukkige liefde gestorven waren en voor notoire misdadigers. Er was ook een gebied waar de zielen vertoefden die een volmaakt leven geleid hadden: het Elysium, een groene vallei vol bloemen, waar het altijd lente was, en waar de zielen een volmaakt gelukkig bestaan hadden. Alhoewel, Homerus laat Achilles zeggen dat hij liever bij leven slaaf van een dagloner zou willen zijn dan een man van aanzien in de onderwereld.

Het Elysium heet ook wel de Elysische velden, en daarvan is Champs Élysées een vertaling. De Champs-Elysées waren oorspronkelijk velden en marktpleinen, totdat in 1616 Maria de' Medici besloot om de tuin van de Tuilerieën uit te breiden met een lange avenue.

Het Élysée is de ambtswoning van de Franse president. Kennelijk is er dus sinds de oudheid iets veranderd, want Achilles dacht er heel anders over. Of Franse presidenten in het Elysium thuishoren, daar moeten anderen maar over oordelen.

Wie misschien wel in het Elysium verblijft, is Charles Pomme. "Wie, zeg je?", hoor ik u vragen. In Parijs bevindt zich de begraafplaats Père Lachaise, waar Franse en internationale beroemdheden liggen. Een zelfbenoemde gids wees LinguaLog de weg naar landgenoot Charles Pomme, die er sinds 2006 begraven ligt. Of Charles Pomme een volmaakt leven geleid heeft, daar heeft LinguaLog geen mening over. Gezien zijn talent en artistiek oeuvre heeft Karel Appel zijn plaats in het Elysium zeker verdiend!

Een nieuwe lente en een nieuw geluid

Vandaag is het 1 mei.

Mei is de vijfde maand van het jaar en heette bij de Romeinen Maius. Op de eerste dag van mei vierden de Romeinen de Floralia, een groot bloemenfeest ter ere van de Goede Godin, later gelijkgesteld aan de Griekse moedergodin Maia. Maia is ook de moeder van de Griekse god Hermes, bij de Romeinen Mercurius geheten.

Maius is afgeleid van Maia en betekent ook groter: de hele natuur groeit en bloeit.

Mei volgt op april, de maand waarin de natuur opengaat: het Latijnse Aprilis is verwant met het werkwoord aperire, openen.

De Kelten vierden 1 mei als begin van de zomer. De dag ligt ongeveer midden tussen 21 maart en 21 juni.

Veel later, in de middeleeuwen, is mei de maand van Maria geworden, niet zo verwonderlijk omdat zij nu eenmaal als moeder Gods beschouwd wordt.

Nog veel later is 1 mei de Dag van de Arbeid geworden. Net als bij Kerstmis en Pasen werd hierbij aangeknoopt aan al bestaande lentefeesten. De oorsprong ervan ligt in de taaie strijd voor een achturige werkdag. In 1888 werd door de Amerikaanse vakbondsfederatie besloten om elk jaar te demonstreren voor een achturige werkdag. Sinds de Russische revolutie werd 1 mei in Oost-Europa groots gevierd, onder meer met militaire parades. Daar is nu niet veel meer van over.

1 mei vinden we ook in de muziek terug: rond 1200 schreef de Provençaalse troubadour Raimbaut de Vaqueiras het beroemde lied Kalenda Maya. Het is via deze link op YouTube te vinden:

http://www.youtube.com/watch?v=dHgabSJeL9E

Ten slotte de titel van dit blog: dit is de eerste regel van een lang gedicht van Herman Gorter (1864-1927), Mei, uit 1889.

De eerste regels luiden als volgt:

Een nieuwe lente en een nieuw geluid

Ik wil dat dit lied klinkt als het gefluit

Dat ik vaak hoorde voor een zomernacht

In een oud stadje, langs de watergracht-

In huis was 't donker, maar de stille straat

Vergaarde schemer, aan de lucht blonk laat

Nog licht, er viel een gouden blanke schijn

Over de gevels in mijn raamkozijn.