Argusogen

Iedereen kijkt met argusogen naar het verloop van de kabinetsformatie.
We weten allemaal wel wat deze uitdrukking betekent: heel goed naar iets kijken, met een ondertoon van 'als dat maar goed gaat'.
Wat zijn dat toch, argusogen?
In de eerste plaats: wat is het níét?
Je zou misschien denken dat het woord verwant is met argwanend en argeloos. De betekenis van beide woorden komt wel in de buurt van die van argusogen. Maar ze hebben er niets mee te maken. Arg is een nevenvorm van erg, in de betekenis slecht, boosaardig. Argeloos is dus zonder boosaardigheid.
Argusogen zijn de ogen van Argus en de uitdrukking vindt zijn oorsprong in een verhaal uit de mythologie, verteld door Ovidius.

Io was een mooie waternimf en Jupiter had een oogje op haar. Omdat hij de argwaan bij zijn echtgenote Juno bemerkte, veranderde hij Io in een prachtige jonge koe. Maar ook dit had Juno door en ze vroeg of zij de koe mocht hebben. Jupiter kon niet anders dan toestemmen. Juno nam Io mee en stelde haar onder bewaking van Argus, een reus met honderd ogen, waarvan er nooit meer dan twee tegelijk sliepen. Io's vader, de riviergod Inachus, was naar haar op zoek en Io, die haar menselijke geest behouden had, maakte hem duidelijk wat er gebeurd was. Jupiter zwichtte uiteindelijk voor de smeekbeden van Inachus: hij stuurde Mercurius naar Argus om hem te doden. Uiteindelijk lukte het Mercurius, spelend op de panfluit, om alle ogen van Argus in slaap te krijgen, waarna hij hem doodde. Nu was Juno erg verdrietig. Ze verzamelde alle ogen van Argus en zette ze op de staart van de aan haar gewijde vogel, de pauw. Ze stuurde als straf de wraakgodinnen op Io af, die haar als horzels op de huid zaten. Toch liep het met Io goed af: Jupiter kreeg medelijden en veranderde haar weer in een meisje. Ze was inmiddels in Egypte terechtgekomen en daar trouwde ze en kreeg een zoon.

Hoe kunnen zulke verhalen ontstaan? LinguaLog denkt dat het zo is gegaan: de mensen verbaasden zich over allerlei zaken rondom hen heen, zonder dat ze er een verklaring voor hadden: de seizoenen, regen, mooie dieren (de pauw), mooie planten. Van de evolutie had nog nooit iemand gehoord, en de mensen meenden dat al die zaken wel een goddelijke oorsprong moesten hebben. Zo kwamen de verhalen in de wereld. We noemen dit een etiologische verklaring, de leer van de oorzaken.