Boycott?

De laatste tijd wordt er op wereldpolitiek niveau druk gesproken over een olieboycot van Iran. LinguaLog gaat zich daar niet in mengen, maar vroeg zich wel af waar het woord boycot vandaan komt. Een Engels werkwoord? Zou koren op de molen van de haters van Engelse invloeden zijn.

Nee, een Engels werkwoord is het niet, maar de oorsprong ligt wel in Groot-Brittannië.
Boycot is genoemd naar de Engelse kapitein Charles Cunningham Boycott (1832-1897), rentmeester van de Ierse County Mayo. Hij werd door zijn pachters zo gehaat dat zij hem in 1879 volledig sociaal isoleerden: men sprak niet meer met hem, winkels weigerden aan hem te leveren en arbeiders verrichtten geen werkzaamheden meer voor hem. Merk op dat de man Boycott heette, met tt. In het Engels is dat nog steeds zo. Dat bij ons die tweede t weggevallen is, wijst erop dat het woord volledig ingeburgerd en aangepast aan ons systeem is.

Een woord als boycot noemen we een eponiem. Een eponiem geeft een zaak of werkwoord aan dat genoemd is naar een persoon. Andere voorbeelden zijn bintje (een aardappelras, genoemd naar een meisje), dotteren (naar Charles T. Dotter), saxofoon (naar de uitvinder Adolphe Sax).

Terug naar de boycot van Iran. Een ander woord dat je in dit verband vaak hoort, is embargo. Embargo komt uit het Spaans, en dat heeft het uit het middeleeuws Latijn: in + barra. Een barra is een staaf of een tolboom, en ook wel een zandbank voor een riviermonding. Van dezelfde stam is ook het woord barrière afgeleid. En ook de barre, de staaf langs de wand van een balletzaal, waaraan dansers zich vast kunnen houden.

Sancties kunnen ook opgelegd worden. Sanctie komt van het Latijnse woord sanctio, plechtige verordening. Degene die een sanctio uitvaardigt, zoekt altijd steun bij de goden. Zo is het woord sanctus in het Kerklatijn terechtgekomen.

Het Latijnse woord voor (een gewone) straf/boete is poena. Oe werd als e uitgesproken en zo is het in West-Europa terechtgekomen: penalty en penibel. Niet alle woorden die met pen- beginnen, zijn van poena afgeleid: als je in de penarie zit, heb je moeilijkheden, geen straf. En het Bargoense penoze komt via het Jiddisch van het Hebreeuwse parnasah, broodwinning. Wel een broodwinning waarvoor je in een penibele situatie terecht kunt komen natuurlijk!

Woorden als boete en straf zijn wel echt Germaans. Boete hangt samen met beter: je betaalt een boete en dan is het weer beter met je. En straf hangt misschien samen met sterven.

Zo heeft LinguaLog dankzij de misstappen van anderen weer een column kunnen schrijven.
Tot de volgende keer!