Net niet

Afgelopen week sloeg bij – bijna – heel Nederland de Elfstedenkoorts toe. Ook bij LinguaLog, jazeker! Intimi weten dat LinguaLog bepaald geen sportfanaat is, en dat is nog zacht uitgedrukt. Maar taalkundig was het een heel interessante en leerzame week. Er was heel veel Fries te horen op de televisie, en dan gaat het bij LinguaLog kriebelen.

LinguaLog kan u geen cursus Fries geven, maar wil wel enige overpeinzingen over het Fries met u delen.

Fries hoort tot de groep West-Germaanse talen, waartoe ook Nederlands, Duits en Engels behoren. Je hoort vaak dat Fries zo op Engels lijkt, en op het gebied van de woordenschat is dat ook zo.

Een paar voorbeelden:

Tsiis is kaas, en dat ligt wel heel dicht bij het Engelse cheese.

Grien is groen: Engels green

Troch betekent door: Engels through

Tsjerk, kerk: de beginklank vinden we ook in church.

En ik ben geweest is in het Fries ik haw west, een vervoeging met hebben dus.

Ook kent het Fries woorden die op het Duits lijken: het woord voor oud is âlde: het Fries heeft de klinkerverandering van het Nederlands niet doorgemaakt. Daarover schreef LinguaLog vorige week.

Het Friese woord voor zaterdag is in dit verband ook interessant: sneon. De oudere vorm is snjoen, wat een samentrekking is van sunne, zon en joen, avond. Het Duits heeft naast Samstag ook Sonnabend, en het Fries is op dezelfde manier gevormd.

Men was benieuwd wat de voorzitter van de Elfstedenvereniging woensdag zou zeggen over het al dan niet doorgaan van de tocht. Hij bleek toch gekozen te hebben voor het Nederlands, want het zinnetje 'Het gaat niet' zou in het Fries geweest zijn 'It giet net'. Dit zou door niet-Friezen verkeerd begrepen kunnen worden, namelijk dat de tocht wél zou doorgaan.

Het deed LinguaLog denken aan iets anders. In de jaren dat zij NT2 gaf, maakte zij buitenlanders mee, vooral Arabisch sprekenden, die moeite hadden met het onderscheid ie-e. Dan zeiden ze "Jan is net/niet zo oud als Piet", en dan wist je niet wat ze bedoelden. Terwijl je, als je het verkeerd uitspreekt, precies het tegenovergestelde zegt.

Toch blijft het jammer: it giet net troch!