Stiekem

Deze week hield de koningin haar kersttoespraak. Zij benadrukte het belang van duurzaamheid en goed beheer van de leefomgeving, hetgeen Geert Wilders via Twitter deed verzuchten dat de majesteit stiekum lid geworden was van GroenLinks.

Los van het waarheidsgehalte van deze opmerking: Wilders schreef hier een spelfout, want de officiële spelling is stiekem.

Laten we het woord eens wat beter bekijken.

Stiekem is een leenwoord uit het Jiddisch. Het is afkomstig van sjtike, dat stil betekent. Sjtike komt op zijn beurt uit het Hebreeuwse sjatuk (stil) en sjatak (zwijgen).

Jiddische woorden in het Duits

Jiddisch is de taal van de Joden die, verdreven uit Palestina, zich in Duitsland vestigden; het is rond de elfde eeuw in het Rijnland ontstaan als variant van het Hoogduits, vermengd met Hebreeuwse woorden. In Nederland is tot de achttiende eeuw ook Jiddisch gesproken, maar op school was Nederlands de voertaal. Daardoor ging het gebruik van het Jiddisch achteruit. Toch zit onze taal tot op heden vol met Jiddische woorden, vaak aan onze eigen spellingsregels aangepast. Naast het woord stiekem komen de volgende woorden ook uit het Jiddisch: smoesje, heibel, lef, afpeigeren, kloffie, stennis, sores, tof.

Wat deze woorden gemeen hebben is dat het echte spreektaalwoorden zijn. Ze werden vooral door mensen uit de lagere sociale klassen gebruikt. Daardoor zijn veel begrippen qua betekenis gedegradeerd. Zo komt het woord bajes, gevangenis, van bajjiet, huis; chosen, bruidegom, werd gozer; lef, hart, kreeg de betekenis branie. Ook stiekem past in deze reeks.

Nu terug naar de spelling van stiekem. Je ziet het vaak geschreven als stiekum, zoals Wilders ook deed. LinguaLog heeft geen duidelijke reden voor deze vergissing kunnen vinden: vaak ontstaat een spelfout doordat het woord verward wordt met een ander dat erop lijkt. LinguaLog vond wel de spelling stikum, opgetekend in het Rotwelsch (het Duitse Bargoens). In het Woordenboek der Nederlandsche Taal staat naast stiekem ook stiekum genoemd, maar er wordt geen verklaring voor de u gegeven.

In het onderwijs zou je bij een dictee Wilders voor stiekum een halve fout geven.

Het is niet aan LinguaLog om te bepalen hoeveel hele fouten Wilders soms maakt…